Savaş meraklıları, savaş hastaları...

Savaş meraklıları, savaş hastaları...

Özel Sektör Savaşçıları

Erol BİLBİLİK

1990’lı yıllarda gözlenen bir ilginç gelişme savaş personelinin özelleştirilmesidir. Bu çok özel özelleştirme sırasında yeni bir savaşçı sınıf ortaya çıktı. Bunlara özel sektör savaşçıları deniyor. Yeni savaşçı sınıf yeni yetkilerle donatıldı.

Afganistan Devlet Başkanı Karzai’yi de Irak’tan ayrılıncaya kadar Amerika’nın temsilcisi görevindeki Paul Bremer’i de onlar koruyordu. 21. yüzyıl postmodern savaşlarının yeni muhariplerinin bir ayağı askeriyede diğer ayağı özel sektörde. Bu özel sektör askeri personeli bugünde bazı devlet adamlarını ve özel şirket yöneticilerini koruyor, gerektiğinde savaş alanlarına iniyor,çok sayıda ülkede eğitim veriyor ve istihbaratçıları eğitiyor.

ABD’nin çeşitli ülkelerdeki üslerinde görev yapıyor. ABD’nin etkili düşünce kuruluşlarından Brookings Institute’da dış politika konusunda kıdemli araştırmacı ve ABD-İslam dünyası ilişkileri projesinin direktörü P. W. Singer CFR’nin yayın organı Foreign Affairs dergisinin Mart-Nisan 2005 sayısında Outsourcing War (savaşı taşerona vermek) adlı makalesinde, postmodern savaşçıların taktik operasyonlardan stratejik planlamaya, lojistik destek, teknik yardım, eğitim ve risk analizine kadar geniş yelpezade aktif olduklarını yazdı.

Neden taşeron? Soğuk Savaş sonrasında ortaya çıkan çatışmaların bu şirketlere olan ihtiyacı arttığı şüphesizdi. Aslında savaşın özelleştirilmesi bir bakıma ekonomideki genel bir eğilimin uzantısıydı. Şirketler bazı faaliyetlerini ucuza maledebilmek için taşerona ihale ettikleri gibi, silahlı kuvvetlerde bazı operasyonları özel sektöre havale etmeye başladı; 1990’ların özelleştirmeleriydi bunlar. Orduya taşeronluk yapan özel sektör askeri şirketlerinin son yıllarda Amerikan ekonomisinin en karlı işletmeleri arasına yerleşmeleri bir raslantı değil. Savaşta, demokrasi pazarlamasında, Amerikan tanıtım projelerinde bu şirketler ön planda. Özel firma askerleri 1990’larda Bosna Hersek ve Kosova ‘da görev yaptı. Kosova’da her on askerden biri özel askeri şirket personeliydi. Irak’taki özel savaşçı sayısının 20 bin civarında olduğu tahmin ediliyor.

Özelleştirilmiş postmodern savaşların bu özel savaşçıları Kongre denetiminin dışında tutuluyor. Amerikan Savunma Bakanlığı’nın iddiasına göre askeri makinanın gözetimi altındalar ama askeri ve sivil yasalar onlar için işlemiyor. Görev yaptıkları ülkelerin yasalarından muaflar. Bu güçler Irak’ta uluslararası hukukun kapsama alanının dışına çıkmadılar mı ?

Peki, 1990’lı yıllarda Amerikan askeri üstünlüğünün tescil edildiği bir dönemde özel firmalara neden ihtiyaç duyuldu.

P. W. Singer’a göre bunun üç nedeni var. Birincisi; Soğuk Savaş’ın son bulması ve iki kutuplu dünyanın ortadan kalkması. İkinci neden; modern savaşların asker ile sivili birbirinden ayıran kalın çizgiyi bulanıklaştırması. Üçüncüsü ise; özelleştirme ve şirketlerin belli işleri taşerona ihale etme modası.

Bazı tarihçiler özel sektör savaşçılarının orta çağda ortaya çıktığına dikkat çekmekte. Peki, ortaçağ ile teknoloji çağı arasındaki ortak payda nedir? George Washington Üniversitesi öğretim üyesi Deborah Avant bunun bir ihtiyacın karşılığı olduğu iddiasında; “ Ortaçağda toplum modernleşirken ortaya çıkan karmaşık ihtiyaçlara cevap vermek için özel sözleşmeli askerlere ihtiyaç duyulduğu örneğin, dünyaya açılan tüccarları korumak için sözleşmeli askerlerden yararlanıldı. Benzer ihtiyaçlar günümüzde de var. Teknoloji ve globalleşmeyle ortaya çıkan toplumsal değişimin yarattığı çok yönlü talepleri ulusal orduların tek başına karşılaması mümkün değil.
Özel sektör savaşçılarının profilini Japon Siyasi Araştırma Enstitüsü Başkanı Chalmers Johnson şöyle ifade ediyor:

Bu sektörde genellikle emekli subaylar istihdam edilmektedir. Emekli subaylar, savaş meraklıları, savaş hastaları. Soğuk Savaş sona erdikten sonra orduda işini kaybeden ama bu bünyeden ayrılmak istemeyenler, bu şirketlerin kurucuları; yeni emekliye ayrılmış üst rütbeli subaylar ve yeşil bereli komondolar. Yabancı ülkelerdeki askeri birlikleri eğiten , Military Prefessional Recources Inc. adlı şirketin kurucuları arasında Körfez savaşı sırasında Kara kuvvetleri Kurmay Başkanı olarak görev yapmış emekli general Carl E. Vuono, Avrupa’daki Amerikan Birlikleri eski komutanı emekli general Ron Griffib ve daha birçok emekli general vardı. Palmer Jonhson’un profilini çizdiği özel askeri firma personelini dünya Ebu Gurayb hapishanesindeki işkencecilerin bir kısmı özel sektör askerleriydi. Felluce’ye saldıran Amerikan birlikleri içinde gözü en kara olanlar da yine bu özel savaşçılardı.

Kaynakça:

Zeynep Atikkan, “Amerikan Cinneti”, 2. Baskı, YKY, Eylül 2006
Chalmers Johnson, “The Sorrows of Empire: Militarism, Secrecy, and the End of the Republic”, Metropolitan Books, 1. Baskı, 2004

İlk Kurşun