'Hükümet götüren' DEVALÜASYON!
Aydınlık'ın "Ekonomi'' ve "Bakış'' sayfalarında döviz kurlarındaki hızlı yükselişin bir devalüasyon olduğunu daha önce yazmıştık. Dün de yükselişini sürdüren dolar kuru 2.2230 TL ile tüm zamanların en yüksek düzeyini gördü.Devalüasyon 'hükümet götürecek' eşikte
Aydınlık'ın "Ekonomi'' ve "Bakış'' sayfalarında döviz kurlarındaki hızlı yükselişin bir devalüasyon olduğunu daha önce yazmıştık. Dün de yükselişini sürdüren dolar kuru 2.2230 TL ile tüm zamanların en yüksek düzeyini gördü. Dolar kuru geçen yıl Ocak ayı başlarında ise 1.7720 TL seviyelerindeydi. Avroda da durum farksız değil. Geçen yıla göre yüzde 28'in üzerinde değer kazanan avro dün 3.0141 ile rekor seviyeleri gördü. Bu rakam geçen yıl 2.353 TL düzeyindeydi.
Son bir yılda TL'nin dolar karşısındaki değer kaybı da yüzde 20'yi aştı.
Ayşe Hanım Teyze'yi nihayet uyardı
'Türk Büyükleri' aylardır kurdaki yükselişin aslında piyasanın yarattığı bir devalüasyon olduğını görmezden gelseler de nihayet ekonomi basınının usta kalemlerinden iktisatçı Prof. Dr. Güngör Uras, dünkü "Devalüasyon % 23'ü aştı'' başlıklı yazısında konuya dikkat çekti.
Yazısında son bir yılda dolar ve avro kurunda görülen hızlı artışa işaret eden Uras, şu uyarıları yaptı: "Şimdiki dalga 2001'deki dalgalı kura geçişte ekonomiyi sarsan dalgadan daha vahşi. Başka anlatım ile şimdilerde Türk lirasının değer kaybı 2001 devalüasyonundaki kayıpların çok çok üzerinde. 2001 yılında dolar değeri ilk dalgada yüzde 19 ve daha sonraki günlerde yüzde 43 artarken, ülkede enflasyon yüzde 68.5, faiz oranları yüzde 72.0 idi.
2013 yılında enflasyon yüzde 7.4 iken, faiz yüzde 9.5 iken dolar fiyatı yüzde 23.4 oranında artıyor. Euro fiyatı yüzde 27.4 artıyor. Enflasyonun ve faiz oranının iki katını aşan devalüasyon ekonomiyi ezer geçer. Bunun şakası yok ama, Büyük Türk Büyüklerimiz durumu umursamıyor gibi duruyor.''
Prof. Dr. Güngör Uras'ın devalüasyon uyarısı birilerini harekete geçirir mi bilinmez. Ancak bu saatten sonra geç kalındığı kanaatindeyiz.
Ekzen, 'Ağustos devalüasyonları'nı yazmıştı
Oysa kurlardaki hızlı yükselişin ekonomide tehlike çanlarını çaldığını Nazif Ekzen, Aydınlık'ın "Bakış'' sayfasındaki 27 Ağustos tarihli "Hükümeti götüren Ağustos devalüasyonları'' yazısında dile getirmişti. Ekzen söz konusu yazısında, Prof. Dr. Yalçın Küçük'ün "Devalüasyon Yasası''nı hatırlatarak, şu tespitlerde bulunmuştu: "Kurlardaki değişim % 10 seviyesinin üzerine çıkınca, genel kabul gören değerlendirmelerde bu, 'devalüasyon' olarak kabul ediliyor. Kur değerinde dolara karşı 1 Ocak-23 Ağustos arasındaki değişim olarak alırsak, TL değer kaybı % 12.8'e çıkıyor.
Sıcak para akımının durması ile 2013 yılı Mayıs ayı ortasından Ağustos ayı sonuna kadar TL değerinde yabancı paralar karşısında yaşanmakta olan kur kaybının bir 'devalüasyon olduğunu' söylemek gerekiyor. Bir şeyi daha söylemek gerekiyor. Hep öyle olmuştur. Türkiye'de devalüasyonlar, özellikle Ağustos devalüasyonları, iktidarları düşürüyor. Örnekleri açık. Devalüasyonların iktidarları götürmesi, Türkiye Üzerine Tezler kitabının 'en önemli tezidir'. Yalçın Küçük'ün Türkiye pratiğinden çıkardığı en önemli tezdir.
1946 sonrasının iktisat tarihi kayıtları hep şunu gösterir. Dış denge krizine bağlı olarak yaşanan Türkiye'nin büyük devalüasyonları hep Ağustos ayında olur. Patlıcan mevsiminin sonunda. Devalüasyonların Ağustos ayında olmasının nedeni, dış denge darboğazının yılın bu ayında en şiddetli düzeyine ulaşmasındandır. Ülke ekonomik krizi dış denge nedeniyle, dış ticaret açığı-cari açık olarak yaşıyorsa, yaz bitip sonbahara girilirken hep Ağustos'ta devalüasyon yaşanır.
Şimdi bir kez daha yaşanıyor. Bir kez daha Türk ekonomisi dış denge darboğazı nedeniyle Ağustos ayında devalüasyona zorlanıyor.''
Gayri resmi devalüasyon
Bir ülkenin ulusal parasının yabancı paralar karşısında yüksek oranda değer kaybetmesine veya bunun hükümet eliyle yapılamasına devalüasyon diyoruz. Türkiye'de arık "resmi devalüasyon" olmuyor. Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu'na, ilişkin kararname yayınlanmak suretiyle TL'nin yabancı paralar karşısında değeri artık resmen belirlenmiyor. Piyasada ortaya çıkıyor. Fakat Ekzen'e göre, sonuçları fark etmiyor. Çünkü, ister resmi, ister piyasa güçlerince olsun, sonuçları hızla fiyatlara yansıyor.
TL yüzde 20 değer yitirdi
Yalçın Küçük'ün "Devalüasyon Yasası'' işler mi bilinmez. Ancak son bir yılda doların TL karşısında yüzde 25'i aşan oranda değerlenmesi TL'nin aynı oranda değer kaybettiği anlamına gelmiyor. Yani, 1 dolar 1 TL'ye eşitken, 1 dolar 2 TL'ye eşit hale gelince TL yüzde 100 değer yitirmiş olmuyor. Buna göre; 2013 Ocak ayı başında 1.7720 TL olan dolar, dün itibarıyla 2.2230 TL'ye çıktı. Yani bu dönemde dolar TL'ye karşı (2.2230/1.7720-1) yüzde 25.4 arttı. Bu değerlere göre TL'nin değer kaybı da (1.7720/2.2230-1) yüzde 20.2 oldu.
Devalüasyon yapan iktidardan düşüyor
Nazif Ekzen geçen yıl Mart ayı başında gazetemizin "Bakış'' sayfasında yayımlanan yazısında da devalüasyonların "tunç yasasını" yazmıştı. Ekzen, Yalçın Küçük'ün "Devalüasyon Yasası'' tezine atıf yaparak, "Devalüasyon kararını alan yönetim iktidarını sürdüremiyor. Cumhuriyet döneminde, 1946 yılından başlayarak, geçtiğimiz altmış beş yılda altı büyük devalüasyon yaşandı'' hatırlatmasını yapmıştı.
6 devalüasyon 6 rejim
Yalçın Küçük'ün Tekeliyet 1 adlı eserinde Ekzen'in sözünü ettiği devalüasyonları Doruk Cengiz Ağustos ayı sonunda Odatv'deki yazısında şu şekilde listelemiş:
1946 Devalüasyonu - Recep Peker - Düşürülmüş, Silinmiştir.
1958 Devalüasyonu - Adnan Menderes - Düşürülmüş, İdam Edilmiştir.
1970 Devalüasyonu - Süleyman Demirel - Düşürülmüş, İdam Edilmemiştir.
1980 Devalüasyonu - Süleyman Demirel - Düşürülmüş, Enterne Edilmiştir.
1994 Devalüasyonu - Tansu Çiller - Düşürülmüş, Silinmiştir.
2001 Devalüasyonu - Bülent Ecevit - Düşürülmüş, Ölü'ye Sayılmıştır.
Öte yandan Türkiye iktisat tarihine baktığımızda toplamda 9 devalüasyon olduğu görülüyor. Bunlar; 7 Eylül 1946 % 54.3, 4 Ağustos 1958 % 68.9, 10 Ağustos 1970 % 40, 21 Eylül 1977 % 9.1, 1 Mart 1978 % 23, 10 Haziran 1979 % 43.7, 24 Ocak 1980 % 32.7, 5 Nisan 1994 % 51 ve 22 Şubat 2001 % 28.4 olarak sıralanıyor.
