Cumhuriyetin izlerini BÖYLE SİLİYORLAR
Başkent Ankara’da adı Atatürk’le özdeş tarihi binalar ya yok edildi ya da özelleştirildi...Cumhuriyetin izlerini böyle siliyorlar
Son devredilmelerin ardından gözler,
çoğunluğu Ata yadigârı olan Ankara’nın simge mekânlarına çevrildi.
Cumhuriyet Dönemi mimarisi olan ve çoğunluğu Atatürk ile özdeşleşen
tarihi yapılar ya restore edilmek yerine tamamen yok edildi ya da
özelleştirildi.
TCDD Müzesi olarak kullanılan binanın Medipol
Üniversitesi’ne devredilmesiyle büyüyen tepkilere karşın son olarak
Ankara Valiliği’nin tarihi Hükümet Konağı binası, Ankara Sosyal Bilimler
Üniversitesi’ne devredildi.
Binayı terk eden valilik, Bilkent Şehir
Hastanesi yanına yapılan binaya kiracı çıkan Sağlık Bakanlığı’nın
Sıhhiye’deki eski binasına geçecek.
Cumhuriyet'ten Şeyma Paşayiğit'in haberine
göre, tamamen yok edilen, özelleştirilen ve tehdit altında olan
Cumhuriyet hafızasına yer etmiş tarihi binalardan bazıları şöyle:
- İşçi Memur Lokantası: Adı Atatürk ile özdeşleşen ve Ankara’nın simge
mekânlarından Atatürk Orman Çiftliği’ndeki Merkez Çiftlik Lokantası,
Mart 2013’te yıkıldı. Atatürk’ün kuruluş aşamasında zamanının büyük
bölümünü geçirdiği çiftlikte, 1925 yılında dostlarıyla bir araya geldiği
bir mekân olarak hazırlanan Merkez Çiftlik Lokantası, 1930 yılında ise
restorana çevrilmişti.
Merkez Çiftlik Lokantası, özellikle Atatürk’ün
İsmet İnönü ile yediği yemeklerle anılırdı.
- Su Süzgeci binası: Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla yapılan,
Ankara’nın içme suyunu filtre edip dağıtan Cumhuriyet Dönemi
yapılarından Su Süzgeci binası Eylül 2013’te yıkıldı. Mimarlar Odası
Ankara Şubesi, binanın “endüstriyel miras” olarak korunması için Kültür
ve Tabiatı Koruma Kurulu’na başvurduğu sırada, tarihi binanın yıkımının
başladığı haberi geldi.
- Etibank binası: Sıhhiye’deki Etibank Genel Müdürlüğü binası, 2013
Aralık ayında yıkıldı. Bina, Vedat Özsan, Toğrul Devres ve Yılmaz Tuncer
tarafından 1960’lı yıllarda yapılmıştı.
- Kumrular İkamet Sitesi: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından
kullanılan, 1956 yılında tasarlanan Kumrular İkamet Sitesi, Mimarlar
Odası Ankara Şubesi’nin tescil davası devam ederken Aralık 2015’te
yıkıldı. Ankara’da, 1950’lerin çağdaş mimarlık anlayışını yansıtan site
ortadan kaldırıldı. U mimarisi, mavi mozaikli duvarları ve küçük süs
havuzuyla, 1960’larda Ankaralıların bir devlet binası olmasına karşın
Ankaralıların zaman zaman yanında soluklandıkları bina da yok olmuş
oldu.
- Danıştay binası: Cumhuriyet Dönemi mimarisini taşıyan Sıhhiye’deki
Danıştay binası, açılan tescil davasında Ankara 11. İdare Mahkemesi’nin
yürütmeyi durdurma kararı vermesine karşın 2016 Martı’nda yıkıldı.
Bayındırlık Bakanlığı tarafından 1967 yılında açılan yarışmayı kazanan
Sami Sisa ve Doğan Tekeli, binanın mimari projesini üstlenmişti.
- Çoban Mektebi: Keçiören’de Ziraat Mektebi olarak bilinen Çoban
Mektebi’nde çıkan yangın sonucu oluşan ciddi hasarlar için Kültür
Bakanlığı adım atmadı. 1895 yılında yapılan ve Milli Mücadele döneminde
Halide Edip Adıvar ve Milli Mücadele’yi yürüten kişilerin kaldığı bu
bina, gelecek kuşaklara aktarılamıyor.
- Numune Hastanesi: 1881 yılında 2. Abdülhamit döneminde Gureba
Hastanesi olarak faaliyete başlayan ve 1927 yılında dönüştürülen Numune
Hastanesi de tehdit altında. Ankara Bilkent Şehir Hastanesi’nin açılışı
için kapatılan Numune Hastanesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı
Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü tarafından “korunmaya
değer bulunmadığı” gerekçesi ile koruma altına alınmadı.
- Tarihi Hükümet Konağı: Cumhuriyet öncesi inşa edilen, Kurtuluş
Dönemindeki kullanılan önemli yapılardan, Ulus Hacı Bayram
Mahallesi’ndeki Ankara Valiliği’nin tarihi Hükümet Konağı binası, Sosyal
Bilimler Üniversitesi’ne devredildi. Valilik, dün yaptığı açıklama ile
Sıhhiye’deki eski Sağlık Bakanlığı binasına geçeceğini duyurdu.
MARMARA KÖŞKÜ
Atatürk Orman Çiftliği’nin en yüksek noktasında bulunan ve Atatürk’ün
çiftlik evi olarak bilinen Marmara Köşkü, Mayıs 2013’te yıkıldı.
Atatürk, çiftliği, şartlı olarak halka emanet etmişti.
ESKİ ALMAN BÜYÜKELÇİLİĞİ BİNASI
Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü mülkiyetindeki eski Alman Büyükelçiliği
binasının, kamu yararı gözeterek çalışan ve kâr amacı gütmeyen dernek
ve vakıflara sosyal tesis olarak kullanmaları amacıyla 10 yıllığına
kiraya verileceği, 10 Mart 2018’de Resmi Gazete ile duyuruldu.
Birinci
derecede doğal sit alanı içinde, 3 bin 458 metrekarelik eski Alman
Büyükelçiliği binası, 4 Nisan 2018 tarihinde Hayrat İnsani Yardım
Derneği’ne kiraya verildi. Almanya Dışişleri Bakanlığı tarafından 1924
yılında ithal edilen bina, gemiyle İstanbul’a oradan da trenle Ankara’ya
taşınmış, ahşap yapıyı ziyaret eden Mustafa Kemal Atatürk, donanım ve
teknik tesisattan etkilendiğini ifade etmişti.
Ahşap yapılarda ilk
eserlerinden biri olan eski Alman Büyükelçiliği binası tescilli bir
kültür mirası olarak kayıtlarda yerini almıştı. Öte yandan, Milli Eğitim
Bakanlığı’nın “değerler eğitimi” bahanesiyle önünü açtığı Hayrat İnsani
Yardım Derneği’ne, okullarda “yardım” toplama desteği de verildiği
ortaya çıkmıştı.
BARAJ GAZİNOSU
Çubuk Barajı’nda, 1938 yılında inşa edilen Baraj Gazinosu, Haziran
2016’da yıkıldı. Baraj Gazinosu toplumdaki cinsiyet ayrımcılığına karşı
eğlence merkezi olarak tasarlanmıştı. Bina, dönemsel olarak modernite
kavramının mekânsal ve yaşamsal izlerini taşımaktaydı.
İLLER BANKASI BİNASI
Cumhuriyet’in erken döneminde Seyfi Arkar tarafından inşa edilen İller
Bankası binası, “cami inşaat alanının genişletilmesi” için 16 Haziran
2017’de yıkıldı. 1. derece kültür varlığı olarak korunması gereken
tescilli binanın yıkılmasıyla İller Bankası da kiraya çıktı.
RENDA KÖŞKÜ
Erken Cumhuriyet dönemi modernizme örnek olarak 1920’li yıllarda,
dönemin bürokratı Sait Bektimur’un yaptırdığı Renda Köşkü, balkonunda
mangal yapılmasıyla gündeme gelmişti. Tehdit altında olan Renda Köşkü
için Mimarlar Odası Ankara Şubesi atarafıdan yapılan bilgi edinme
başvurusuna, “devlet sırrı” denilerek bilgi verilmemişti.
TCDD MİSAFİRHANESİ
İçerisinde tescilli kültür varlığı olan müzenin de bulunduğu TCDD ikinci
bölge binası; kreş, lojman, sanat galerisi ve misafirhanesi ile
birlikte Hazine’ye devredilmesine ilişkin protokol; Maliye Bakanlığı,
TOKİ ve TCDD arasında 13 Mart 2018’de imzalanmıştı. Bu alan ve binalar,
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın kurucusu olduğu Medipol Üniversitesi’ne
devredildi.
MALTEPE ELEKTRİK VE HAVAGAZI FABRİKASI:
1928 yılında elektrik santralı olarak kurulup 1933 yılında yerleşke
haline getirilen Maltepe Elektrik ve Havagazı Fabrikası, Ankara’nın ilk
sanayi yapılarından biriydi.
Ankara’nın havagazı ve kok kömürü ile
çalışan ilk tesisi olan yapı, gerek simgesel olması gerekse döneminin
tasarım ve mühendislik tekniği ile teknolojisini yansıtması itibarıyla
mimarlık tarihi açısından bir endüstriyel yapı mirası niteliği taşıması
nedeniyle 1991 yılında Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmişti.
Tarihi bina,
asbestle ilgili çıkan yönetmelik sonucu Ocak 2018’de yıkıldı.
