'Yangın mağduru yurttaşların yasal hakları nelerdir?..'
Yurtsever Hukukçular “Afet Bölgesindeki Yurttaşların Hakları” adlı bir broşür serisi hazırlayarak "doğal afetin" mağduru olan yurttaşların yasalardan gelen haklarını hatırlattılar...
Yurtsever Hukukçular yanıtladı:
'Yangın mağduru yurttaşların
yasal hakları nelerdir?..'
Türkiye'yi etkisi altına alan orman yangınları etkisi azalarak da olsa devam ediyor. Hala ciddi riskler barındıran yangınların devam ettiği biliniyor...
Bazı yerlerdeyse yangın tamamen kontrol altına alındı. Şimdi hasarların tespit edilmesi, zararların giderilmesi gerekiyor. Ancak yangın sürecinde bile gerekli müdahaleyi yapamayan iktidarın, büyük zarar gören yurttaşların maddi kayıplarını giderebileceğini, bunun için çaba sarfedeceğini pek bekleyen yok. Daha yangın sürecinde girişilen ev projeleri, ucuz kredi söylemleri tepki çekti.
Yurtsever Hukukçular “Afet Bölgesindeki Yurttaşların Hakları” adlı bir broşür serisi hazırlayarak "doğal afetin" mağduru olan yurttaşların yasalardan gelen haklarını hatırlatmak, haklarının farkında olmayanların dikkatini çekmek istediler.
Afet bölgelerinde tüm maddi kayıpların devlet tarafından ödenmesinin esas olduğu hatırlatılan broşürde "Ancak bu hakların kullanılmasına süre ve başvuru şartı sınırlandırılması getirilmiştir. Hak sahibi mağdur yurttaşlarımızın hak kaybı yaşamamaları amacıyla, aşağıda belirtilen konulara dikkat etmeleri gerekmektedir." denildi.
***
Hazırlanan broşür serisinin ilkinde şu bilgilere yer verildi:
Kanuna göre yıkılan, yanan veya ağır hasara uğrayan veya uğraması muhtemel olan binalarla imar planları gereğince kamulaştırılmasında zorunluluk bulunan yerlerdeki binalarda oturan ailelere hak sahibi olmak şartıyla konut yaptırılması veya kredi verilmesi esastır.
Binaların yıktırılması ya da boşaltılması gereken hallerde bu durum mal sahibine bildirilmelidir. Unutulmaması gereken konu mal sahibinin bu karara itiraz etme hakkı bulunduğudur. Ancak itiraz hakkı 3 gün gibi kısa bir süreyle sınırlandırıldığından hak sahiplerinin konuyu dikkatle takip etmeleri, kendileri takip edebilecek durumda değillerse bu konuda yardım almaları gerekir.
Afet sonrasında hasar tespit çalışmaları Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yürütülmektedir. 7269 sayılı kanun kapsamında, hasar tespit raporu Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca kurulan mühendis ve mimarlardan oluşan heyetlerce düzenlenir.
DASK kapsamında hasar tespit çalışmalarının ayrıca yürütüldüğü unutulmamalıdır.
Afet sonrası yapılan hasar tespit çalışmalarında yapılara dair şu tespitlerde bulunulabilir;
AZ HASARLI BİNALAR: Afet nedeniyle binanın boyasında, sıvalarında ve duvarlarında oluşan ince çatlaklar ile duvarlardan düşen sıvaların olduğu binalardır. Binanın kullanılmasında bir sakınca yoktur.
ORTA HASARLI BİNALAR: Afet nedeniyle binanın duvarlarındaki yarıklar ile taşıyıcı elemanlardaki ince çatlakların olduğu binalardır. “Orta” hasarlı yapıda yapı onarılmadan yapı kullanılmamalıdır. Eşyaların tahliyesi gerçekleştirilebilir.
AĞIR HASARLI BİNALAR: Afet nedeniyle binanın taşıyıcı elemanlarındaki geniş ve yaygın kesme kırılmalarının/ayrılmaların olduğu binalardır. “Ağır” hasarlı yapılar onarılmaz ve geri alınamaz hasarları olan binalar olarak tanımlanır.
ACİL YIKILACAK BİNALAR: Afet nedeniyle binanın taşıyıcı elemanlarının büyük oranda kalıcı yer değiştirerek kısmen veya tamamen yıkıldığı binalardır. Hiçbir şekilde kullanılması mümkün olmayan bu binaların içine girilemez ve eşyaların tahliyesi gerçekleştirilemez.
Yapıların kullanım durumu bu tespitlere göre değişecektir. Şimdi konuyu daha da açıklığa kavuşturmak için öncelikli sorulara ve derlediğimiz cevaplara geçelim:
“Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi” Ne Demektir?
Deprem, yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ gibi afetlerin meydana geldiği durumlarda; ön inceleme ve değerlendirme sonucunda afetin genel hayata etkili olacak düzeyde olduğuna kanaat getirilmesi durumunda ilgili bölge “Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi” olarak ilân edilir.
Genel Hayata Etkili Afet Bölgelerinde; hasar tespiti, kredi desteği ve çeşitli yardımların yapılması gündeme gelir.
Yangın ve doğal afet neticesinde konutu veya iş yeri ağır hasarlı olan kişilerin hakları nelerdir?
Afet sonrasında konutu, iş yeri ve/veya ahırı ağır hasarlı olan kişiler, her bir yapısı için ayrı ayrı başvuruda bulunabilir.
İşyeri ve/veya ahırı ağır hasarlı olan kişiler dilerse AFAD tarafından yapılacak yeni iş yeri veya ahır desteğinden faydalanabilir.
Yangında evim zarar gördü. Hangi kurum ve kuruluşlar, hangi işlemleri yapacak?
Afet bölgelerinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca ve İl Müdürlüklerince, mühendis ve mimarlardan oluşan teknik heyetler oluşturulur. Heyetler, yangında zarar gören kamu tesislerini ve diğer yapıları ile araziyi inceleyerek hasar tespit raporları düzenler. Hasar tespit raporları sonucunda yapıların afet nedeniyle maruz kaldığı hasar durumu belirlenir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından “ağır hasarlı” tespiti yapılan konutlar hakkında hali hazırda Doğal Afet Sigortalar Kurumu (DASK) Sigortası da mevcut olan kişilerin hukuki durumu nedir?
Kişiler DASK Sigortası olması halinde hem DASK’tan para alabilirler, hem de hak sahipliği koşullarının sağlanması halinde AFAD tarafından yeni konut yapılması mümkün olabilir.
Hasar tespit raporlarına nereden ulaşılabilir?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ekiplerince düzenlenen hasar tespit raporlarını, muhtarlıklar ve kaymakamlıklar ilan etmektedir. Bunun yanında, www.hasartespit.csb.gov.tr uzantılı internet adresinden de hasar tespit sonucuna ulaşmak mümkündür.
Hasar tespiti raporuna itiraz edebilir miyim? Hasar tespit raporlarına karşı hangi yasal haklara sahibim?
Hasar tespit raporlarının ilân edilme tarihinden itibaren otuz gün içinde itiraz edilmesi mümkündür. İtiraz halinde, görevlendirilecek farklı bir teknik heyetçe nihai olan değerlendirme itiraz hasar tespiti yapılacaktır. Bu ikinci rapor kesin olup; hasar tespit raporları ancak asıl işlemlerle birlikte dava konusu edilebilmektedir.
Hasar gören fakat tadilatı mümkün olan binaların gerekli bakım ve onarım işlemleri yapılmazsa ne olur?
Hasar görmüş, fakat onarımı mümkün olan binaların bir yıl içinde güçlendirme işlemlerinin ve tadilatının sağlanması gerekmektedir. Bu işlemler yapılmadığı takdirde bina için yıkım kararı alınacaktır. Bunun yanında yapının hasar tespit durumuna dair itiraz hakkı bulunmaktadır. İtirazın olumsuz sonuçlandığı durumda ise dava yoluna gidilmesi mümkündür.
Evime dair hasar tespit işlemleri yapılmadı, ya da yapılan işlemler neticesinde hasarsız olduğu tespit edildi. Ne yapmalıyım?
Evin kesin bir şekilde hasarsız olduğuna dönük tespitin bulunması ya da hasar tespitinin hiç yapılmaması durumunda, dava yoluna gitmeden önce ilân tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili idare konumundaki Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na başvurmanız gerekmektedir.
Evimin yıkılmasına dönük bir karar alınması mümkün mü? Bu karara karşı itiraz hakkım var mı?
Yapılan incelemeler ve hasar tespiti neticesinde, binanın yıktırılması ve boşaltılması gerektiği düşünülüyorsa en çok 3 günlük süre verilerek tehlikenin giderilmesi gerektiği bina sahibine bildirilir. Binanın sahibi bulunamadığı takdirde kaymakamlıklar, muhtarlıklar ve mahalli yollarla durum ilan edilir.
Mal sahibinin yetkili idare kurullarına 3 gün içinde itiraz etme hakkı bulunmaktadır. Bu itiraz da 3 gün içinde karara bağlanır.
Yıkılması onaylanan binaları mal sahibi yıkmadığı takdirde bu binalara el konularak yıkma parası yıkıntıdan elde edilecek malzeme bedelinden ödenmek üzere, mahallin en büyük mülkiye amirinin emri ile yıktırılır.
Zorunlu Deprem Sigortamız var, nereye ne kadar sürede başvurulmalıdır?
Sigortalı olarak, rizikonun gerçekleştiğini öğrendiğiniz tarihten itibaren en geç onbeş işgünü içinde DASK’a veya Kurum nam ve hesabına sözleşmeyi yapan sigorta şirketine bildirimde bulunulması gerekir.
AFAD tarafından yapılacak konutlar nedeniyle kişilerden ödeme yapmaları beklenmekte midir?
Geçmiş afetlerde görülmüştür ki ağır hasarlı konutu nedeniyle yeniden yapılacak afet konutlarında kişiler borçlandırılmış, orta hasarlı binalarda da benzer şekilde güçlendirme kredisi yoluyla borçlanma gerçekleştirilmiştir.
