Etki ajanlığı: AKP'nin yeni 'sopası' mı?
Etki ajanlığı: AKP'nin yeni 'sopası' mı?
soL'dan Yalçın Cuğ'un haberinde, "Türkiye lehine gibi görünüp, aleyhte propaganda yaparak kamuoyu oluşturan etki ajanlarına mercek tutulacak" ifadelerine yer verildi. Ülkenin ekonomik, toplumsal ve kamu düzenini bozanların "etki ajanı" kapsamında değerlendirileceği ve bu kapsama giren suçlar için cezai müeyyidelerin uygulanacağı aktarıldı.
Düzenlemeye ilişkin resmi taslak henüz yayımlanmazken, kamuoyuna yansıyan taslak, haberler ve iddialar ise tartışmalara neden oldu. Özellikle AKP iktidarının hukuka yönelik müdahaleleri göz önüne alındığında, hükümete yönelik eleştirilerin "Türkiye aleyhine propaganda'' olarak tanımlanabilecileceği öne çıkan tepkiler arasında.
Düzenlemeye dair belirsizlikler güncelliğini korurken, İstanbul Gedik Üniversitesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Erdi Yetkin, soL'un konuya ilişkin sorularını yanıtladı.
Etki ajanlığı: 'Geniş anlamda politik faaliyette kullanılan kişiler'
Öncelikle etki ajanlığı nedir ve nasıl tanımlabilir?
Etki Ajanı ya da Yabancı Ajan kavramı, son birkaç yılda üzerine sıklıkla konuşulmaya başlanan yeni bir kavram ve bu çerçevede de uluslararası düzlemde genel bir kabul görmüş tanımdan yoksunuz. Buna karşın ulusal hukuk düzenlerindeki anlamı itibariyle kavram tanımlanabilir ya da en azından temel unsurları belirlenebilir.
Bu konudaki tartışmalarda öne çıkan, “Yabancı Etki Altındaki Kişilerin Faaliyetlerinin Kontrolüne İlişkin Yasa”, Rusya’da 2012 yılında yürürlüğe girdi ve 01 Aralık 2022 itibarıyla da kapsamı ve öngördüğü rejim hayli katılaştı. Bu kanunda yabancı ajan tabiri kullanılıyor ve 2022 değişikliğine dair Duma’nın internet sitesinde yer alan bilgilere göre yabancı ajan şu şekilde tanımlanıyor: Bir kişi, yabancı bir devletten destek alırsa ya da yabancı etki altında ve Rusya Federasyonu’nun askeri veya askeri – teknik faaliyetleri hakkında bilgi toplamak ya da belirsiz sayıda kişi için ileti ve bilgi yaymak amacıyla Rusya’da politik faaliyette bulunursa, yabancı ajandır. Bu tanıma uyan gerçek kişiler, tüzel kişiler ve hatta tüzel kişiliği haiz olmayan oluşumlar, yabancı ajan statüsündedir.
Tanıma boğmak istemem ama yabancı etki ve destek kavramlarından da kısaca bahsetmek gerekiyor. Rus kanununda yabancı etki, yabancı bir kaynak tarafından bir kişiye destek sağlanması ya da zorlama, ikna veya başka bir yolla bir kişinin etki altına alınması anlamına gelmektedir. Destek ise bir yabancı kaynak tarafından bir kişiye, fon veya diğer mal varlığı değerlerinin ya da organizasyonel, yöntemsel, bilimsel, teknik veya diğer tür yardımın sağlanması anlamına gelmektedir.
Rusya düzenlemesinden yola çıkarak etki ajanı kavramını şu şekilde tanımlayabiliriz: Yabancı bir oluşum tarafından (bir devlet, bir gerçek kişi, devletle bağlantılı ya da bağlantısız tüzel kişiliği olsun ya da olmasın bir yapılanma) maddi destek sağlanan ya da bir şekilde etki altına alınıp geniş anlamda politik faaliyette kullanılan kişilerdir.
'Batı Dünyası da benzer düzenlemelere sahip'
Benzer düzenlemelerin ABD, İngiltere, Avustralya, Gürcistan gibi ülkelerde yürürlüğe girdiği ya da yürürlüğe girmek üzere olduğu biliniyor. Söz konusu ülkelerdeki düzenlemelerin kapsamı nedir?
Mesele yalnızca Rusya’dan ibaret değil. Gürcistan’da ve Bosna Hersek Sırp Cumhuriyeti’nde hâlihazırda yabancı etkiye karşı hazırlanmış, büyük ölçüde tartışmaya neden olan yasa tasarıları mevcut ve özellikle Gürcistan’da bu konu ciddi ölçüde bir tartışmaya sebebiyet verdi. Geçen yıl Gürcü Hükûmeti, “yabancı güçlerin çıkarlarını gözetenlere” karşı hazırlanan yasayı, bilhassa başkent Tiflis’teki protestolar nedeniyle geçiremedi, fakat bu sene belirli ölçülerde değiştirilen ancak özü itibarıyla aynı kalan bir yasa geçmek üzere.
