Gazeteciler 720 kez hakim karşısına çıktı, 14'ü tutuklandı
Toplumu yakından ilgilendiren olayları takip ederek haberleştiren gazetecilere yönelik tehdit, hedef gösterme, gözaltı ve soruşturmalar 2024 yılında arttı...
2024 'Basın Özgürlüğü' raporu: Gazeteciler 720 kez hakim karşısına çıktı, 14'ü tutuklandı
Meclis'in gazeteci kökenli milletvekillerinden Utku Çakırözer, gazetecilerin maruz kaldığı haksızlıkları içeren "2024 Basın Özgürlüğü" isimli bir rapor hazırladı. Buna göre gazeteciler yıl boyu haberleri, yorumları ve sosyal medya paylaşımları nedeniyle soruşturmalar, davalar, tehdit ve hedef göstermeler ile tazminat ve hapis cezalarıyla karşı karşıya görev yapmaya çalıştı.
Gazeteciler 2024 yılında 720 kez hakim karşısına çıkarken, 74 gazeteci gözaltına alındı, 14 gazeteci tutuklandı. En az 35 gazeteci yeni açılan soruşturma ve davalarla karşı karşıya kaldı. Ülkü Ocakları eski Başkanı Sinan Ateş cinayeti davası, belediyelere kayyum atamaları, "yenidoğan çetesi", 31 Mart seçimleri, İliç faciası, Gazze’deki katliamlara rağmen İsrail ile süren ticaret gibi toplumu yakından ilgilendiren olayları takip ederek haberleştiren gazetecilere yönelik tehdit, hedef gösterme, gözaltı ve soruşturmalar yıla damgasını vurdu.
"Dezenformasyonla mücadele" gerekçesiyle 2022’de Meclis’ten geçirilen ‘sansür yasası’ geçen yıl da gazetecileri engellemek için kullanıldı. Dünyanın en yaygın sosyal medya platformlarından Instagram’a Türkiye’den erişim 8 gün boyunca engellendi. Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararlarına rağmen haberlere erişim engeli yıl boyu devam etti. Yaşanan tüm bu ihlaller ve kısıtlamalar nedeniyle de Türkiye 180 ülke arasında 158’inci sıraya düştü.
Dikkat çeken bazı ihlaller şöyle:
- 2024 yılında çok sayıda habere erişim engeli getirildi.
- Gazeteciler haberleri, yazıları, sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek 720 kez hakim karşısına çıktı, en az 35 gazeteci hakkında soruşturma ve dava açıldı.
- Gazeteciler haber ve paylaşımları nedeniyle para cezaları ve tazminat ödemeye de mahkûm edildi.
- 18 gazeteci ise yeni yıla tutuklu ya da hükümlü olarak cezaevinde girdi.
- Suriye’deki gelişmeleri takip eden gazeteciler Nazım Daştan ve Cihan Bilgin öldürüldü.
- 2024 yılına damga vuran olayların başında, Ülkü Ocakları eski Başkanı Sinan Ateş cinayeti davasını takip eden gazetecilerin MHP ve Ülkü Ocakları tarafından hedef gösterilmesi, tehdit edilmesi ve davalarla karşı karşıya bırakılması oldu. MHP lideri ve parti yöneticileri Sinan Ateş davasına ilişkin yorum ve haberler nedeniyle televizyon kanallarını, bu kanalların sunucu ve yorumcularını hedef aldı. Gazeteciler Barış Pehlivan, Murat Ağırel, Barış Yarkadaş, Abdülkadir Selvi, Bahar Feyzan, Ali Kemal Erdem, Osman Sert, Gözde Şeker ve İbrahim Kahveci ile Halk TV, TV 100 ve Sözcü TV gibi televizyon kanalları hedef gösterildi. Ülkü Ocakları Genel Başkan Yardımcısı da gazeteciler İsmail Saymaz, Erk Acarer, Barış Terkoğlu, Alican Uludağ ve Timur Soykan'ı sosyal medyadan yaptığı ‘Kurşun’ göndermeli paylaşımla hedef aldı.
- Cinayete ilişkin bilirkişi raporunu haberleştiren T24 Muhabiri Asuman Aranca hakkında dava açıldı.
- Gazeteciler Timur Soykan, Barış Pehlivan ve Murat Ağırel de duruşma salonunda katil zanlısı Eray Özyağcı tarafından tehdit edildi.
- Gazeteci Murat Ağırel’in Türkiye’de uyuşturucu ticareti ve kara para aklamayı konu alan ‘Havala’ başlıklı kitabı hakkında suç duyurusunda bulunuldu ve kitabın toplatılması istendi.
- Cezaevindeki yabancı uyuşturucu baronlarından biri gazeteci Timur Soykan’ın ‘Baron İstilası’ kitabı hakkında tazminat ve toplatma talebiyle dava açtı.
- Dünyanın en yaygın sosyal medya platformlarından Instagram’a ağustos ayında 8 gün boyunca Türkiye’den erişim engellendi.
- Ekim 2022’de AKP ve MHP oylarıyla Meclis’ten geçirilen sansür yasası ile TCK’ya konan ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ suçu gerekçe gösterilerek gazetecilerin soruşturulup yargılanması 2024‘te de sürdü. 2022 yılından bu yana yaptıkları haber, yorumlar ve sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek en az 56 gazeteci, yazar, internet sitesi yöneticisi hakkında 66 farklı soruşturma açıldı. Bunlardan 7’si tutuklandı.
- Anayasal görevi televizyon kanallarının yayın hakkını korumak olan RTÜK, bu yetkisini televizyonları karartma ve cezalandırma için kullanmaya devam etti. Programlarda konukların ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilebilecek iktidara yönelik eleştirileri nedeniyle RTÜK kanallara ceza yağdırdı. 1 Ocak ve 31 Aralık 2024 tarihleri arasında TELE 1, Halk TV, Flash Haber, Now TV, Sözcü Tv ve Açık Radyo’ya toplamda 42 yaptırım, 63 milyon 50 bin lira para cezası uyguladı.
- 2024 yılında ekonomik sorunlarla mücadele edemeyen Anadolu basını, Basın İlan Kurumu’nun baskılarıyla birleşmeye ya da kapanmaya zorlandı. İktidarın Tasarruf Genelgesi de basına darbe vurdu. Genelge ile Anadolu’da kamu kurum ve kuruluşlarınca günlük gazete alımı yasaklandı. Anadolu’da gazeteler sayfa karartarak karara tepki gösterirken, bazı gazetelerde ‘birleşme’ adı altında yayın hayatına son verme kararı aldı. Ankara'da 24 Saat, Ticari Hayat, Anadolu, Güçlü Anadolu, Zafer gazeteleri 31 Mayıs’ta kapandı. Gazete sayısı Bartın'da 5'ten 2'ye, Nevşehir'de 2'den 1'e, Kırıkkale'de 4'ten 2'ye, Uşak'ta 3'ten 1'e, Ordu’da 9’tan 3’e düştü. İzmir'in otuz beş yıllık Yeni Çeşme gazetesi ‘Elveda Çeşme’ diyerek kapandı.
- Gazeteciler AKP’nin kısıtlayıcı, yasaklayıcı politikalarına karşı Anadolu’da ilk kez eylem başlattı. Zonguldaklı gazeteciler özlük hakları ve basın özgürlüğü talebiyle 3 günlük eylem başlattı.
- Halkın haber alma hakkını kısıtlayan erişim engellemelerine 2024 yılında da devam edildi. AYM'nin basın ve ifade özgürlüğünü kısıtladığı gerekçesiyle geçen yıl iptal kararı verdiği ‘BTK’nın resen erişim engelleme yetkisi’ bu yıl10 Ekim’de resmen yürürlükten kalktı. Ancak AKP iktidarı AYM kararına rağmen, haberlere erişim engeli getirmeye devam etti. İstismar, dolandırıcılık, görevi suistimal iddialarını konu alan haberlere erişim birer birer engellendi. İletişim Başkanı Fahrettin Altun'un talebiyle kendisi ve yakınları hakkındaki 648 haber ve sosyal medya içeriğine bir günde erişim engeli getirildi.