İktidarın yandaş sendika tezgahları

İktidarın yandaş sendika tezgahları

SENDİKALAR YETKİSİZLEŞİYOR

Prof. Dr. Alpaslan IŞIKLI

Yıldırım Koç arkadaşımın geçenlerde yayınlanan bir söyleşisinde yer verdiği hesaplamalarına göre, 22.10.2011 tarihli 6356 sayılı Toplu İş İlişkileri Kanununun yürürlüğe girmesiyle, değişik konfederasyonlara üye toplam 94 sendikadan yalnızca 43’ü toplu sözleşme yapma yetkisini elde edebilmiştir.

Bizde öteden beri yürürlükte olan düzenlemelere göre, toplu sözleşme yetkisi alabilmek için işkolu ve işyeri veya işletme düzeyinde öngörülmüş bulunan barajları aşmış olmak gerekmektedir. Bu konu çerçevesinde düşünüldüğünde, yeni kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte ilk bakışta şaşırtıcı bir durum ortaya çıkmış bulunmaktadır.

05.05.1983’te yürürlüğe girmiş olan 2821 sayılı kanuna göre, bir sendikanın toplu sözleşme, dolayısıyla greve başvurma yetkisini kazanabilmesi için kurulu olduğu işkolundaki sigortalı işçi sayısının %10’undan, ayrıca sözleşme yapmaya talip olduğu işyeri veya işletme bağlamında ise % 50’sinden fazlasına sahip olması gerekmekteydi.

Önde gelen sendikalar, 12 Eylül’ün miraslarından birisi olan bu yasanın öngördüğü böyle bir kısıtlamaya karşı yıllarca tepki gösterdiler. Gerçekten de özellikle %10’luk baraj, sendika hakkına karşı çok ciddi bir saldırı oluşturmaktaydı ve ilgili uluslar arasıkuruluşların eleştirilerine ve kınamalarına konu oluşturan önemli noktalardan biri olarak varlığını sürdürmüştü. Bu tür bir %10’luk baraj uygulaması ABD’de de vardır; ancak orada uyuşmazlık çıkması halinde –bizdekinden farklı olarak-referanduma başvurma olanağının bulunması, itirazları belli ölçüde ortadan kaldıran bir unsur oluşturmaktadır.

AKP hükümetinin yürürlüğe soktuğu 6356 sayılı kanun ise, toplu sözleşme ve dolayısıyla grev yetkisinin kazanılmasını işkolunda %3, işyerinde %50 ve işletme düzeyinde %40 oranının sağlanmasına bağlamıştır. Üstelik, %3 olarak belirlenmiş bulunan barajın yakın gelecekte tümüyle kaldırılması bile gündemdedir.

Buradan çıkarılacak sonuca göre, AKP iktidarının sendikal hakların kullanımı bakımından daha özgürlükçü davrandığı sonucuna varılabilir mi? Konunun başka bazı yönlerine bakıldığında bu soruya evet demek olanağının bulunmadığı görülebilir.

6356 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle başlayan dönemde toplu sözleşme ve grev hakkının kullanılması kolaylaşmamış, daha da zorlaşmıştır. Tam tersine, yukarıda da belirtildiği gibi, yetki kaybına uğrayan sendikaların sayısı anormal bir artış göstermiştir.

Bu durum, resmi istatistiklerde yapılan bazı çelişkili değişiklerin sonucunda meydana gelmiş bulunuyor. Bu sayededir ki 6356 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinin ardından yayınlanan istatistiklerde yer alan toplam sigortalı işçi sayısı, 2009 yılı istatistiklerinde yar alan toplam sigortalı işçi sayısının yaklaşık iki misli kadar görünmektedir. Buna karşılık, sendikalı işçi sayısı aynı dönemde yaklaşık üçte bir oranında bir düşüş göstermiş gibidir. Bu resmi tablo, sendikaların denetleme imkânının bulunmadığı elektronik kayıt yöntemlerinin ürünü olarak biçimlenmiştir.

Bütün bunlardan sonra daha da ilginç olan husus, mevut düzenlemelerin yandaş sendika türetme ve geliştirme açısından taşıdığı özellikler konusunda kendisin göstermektedir. Yasaya göre, artık sendikaya giriş çıkışın noter nezdinde tasdik ettirilmesi koşulu kaldırılmıştır. Bu değişiklik, genel olarak düşünüldüğünde, yandaş sendikadan muhalif sendikaya geçişi kolaylaştırabileceği gibi muhalif sendikadan yandaş sendikaya geçişi de kolaylaştırabilir. Yandaş sendikaların iktidarın özel muamelelerinden yararlanabildikleri düşünüldüğünde ve var olan somut gelişmeler nazara alındığında eğilimin daha çok ikinci yönde olacağını kestirmek yanlış olmayabilir.

Demek oluyor ki 6356 sayılı Kanun ve onunla eş zamanlı olarak başlatılan toplam sigortalı işçi sayısını ve sendikalı işçi sayısını belirleme konusundaki değişik ve çelişik uygulamalar, bir yandan mevcut sendikaların yetkisizleşmelerine, dolayısıyla yok olmalarına zemin hazırlamışken; diğer yandan da yandaş sendikaların türetilmelerine ve büyütülmelerine uygun koşulların oluşumuna kapı açmış bulunmaktadır.