Halkın %61’i, 2017’de getirilen TEK ADAM REJİMİNİ İSTEMİYOR!..
SODEV’in yeni Anayasa araştırmasında halkın değişim talebi öne çıktı. Yurttaşın rejim karşıtlığı araştırmaya yansırken ekonomik adalet, yargı bağımsızlığı gibi taleplerin yanı sıra eşit, özgür, demokratik bir ülke vurgusu dikkat çekti...
Bu ülkede Saray rejimine yer yok
Ancak rejimin tüm bu hesapları her fırsatta halkı karşısında buluyor. Rejimin süreç ile beraber gündemde tutmaya çalıştığı yeni Anayasa tartışmalarına ilişkin araştırma yapan Sosyal Demokrasi Vakfı (SODEV) ise halkın değişim talebini bir kez daha ortaya koydu.
HALK TEK ADAMI SEVMİYOR
Temmuz 2025’de ülke genelinde 1067 kişiyle gerçekleştirilen “Yeni Anayasa Arayışında Türkiye” araştırmasına göre halkın %61’i, 2017’de getirilen tek adam rejiminin “demokrasi kalitesini artırmadığını” düşünüyor.
Katılımcıların yaklaşık %85’i ise Türkiye’nin yeni bir anayasaya ihtiyaç duyduğunu belirtti. Özellikle gençler arasında bu oranın daha yüksek olduğu görülürken mevcut anayasanın günümüz Türkiye’sinin ihtiyaçlarını karşılamadığını düşünenlerin oranı da %80’in üzerinde oldu.
Halkın yeni Anayasa talebinde ise rejimin iki ortağı AKP-MHP ittifakı neredeyse yer almadı. Anayasa sürecinin AKP ve MHP ile birlikte yürümesini isteyenlerin oranı yüzde 17’de kaldı.
Araştırmaya katılanların yüzde 41’i ise olası bir Anayasa’nın demokratik yollarla Meclis’teki tüm partilerle yapılması gerektiğini belirtti.
HER ALANDA ADALET TALEBİ
Araştırmaya göre “Anayasa Mahkemesi yeterince bağımsızdır” ifadesine katılmayanların oranı %62 olarak ölçüldü. Yüksek mahkemenin bağımsızlığına güven ise sınırlı olduğu ortaya kondu.
Anayasa’nın öncelikleri arasında ise rejimin yol açtığı sorunlar öne çıktı. Anayasa’dan beklentileri sorulan yurttaşların öncelikleri şöyle sıralandı:
• Ekonomik adaletin sağlanması (%86)
• Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması (%85)
• İnanç özgürlüğünün korunması (%83)
• Anayasanın ilk dört maddesinin korunması (%78)
• Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi (%70,9)
BU REJİM DEĞİŞMELİ
Öte yandan, “Cumhurbaşkanının yetkilerinin azaltılması” ve “güçler ayrılığı” da en çok vurgulanan talepler arasında yer aldı. Anadilde eğitim hakkı ve vatandaşlık tanımının değişmesi ise toplumda daha tartışmalı başlıklar olarak öne çıktı.
Katılımcıların yüzde 50,4’ü başkanlık sistemine karşı olduğunu dile getirirken, sistemi tercih edenlerin oranı yüzde 35’de kaldı. “Yarı başkanlık” modeline destek ise %22’de olarak ölçüldü.
Araştırma Saray rejiminin grev yasaklarına da bir cevap niteliği taşıdı. Katılımcıların yüzde 84,1’i sendikal hakların anayasal güvence altına alınmasını istediğini belirtti.
Yine araştırmaya göre yüzde 85,3’ü sosyal devlet ilkesinin güçlendirilmesini, yüzde 74,3’ü laikliğin korunmasını ve net bir tanımının yapılmasını, yüzde 45,5 seçim barajının düşürülerek diğer partilerin temsil hakkının verilmesini talep etti.
EN ÖNEMLİ KONU BAŞLIKLARI
Yurttaşlara sizin için en önemli konu başlıkları nedir diye sorulduğunda ise şu yanıtlar verildi:
• Asgari ücretin insan onuruna yakışır biçimde belirlenmesinin güvence altına alınması (%82,8)
• Devletin ücretsiz ve nitelikli eğitim vermesi (%65,3)
• Devletin ucuz, kaliteli, erişilebilir sağlık hizmeti vermesi (60,4)
• Az kazanandan az çok kazanandan çok vergi alınabilecek bir sistem oluşturulması (%54,5)
• Genç işsizliğiyle mücadele (%37)
SOL NEYİ ÖNE ÇIKARMALI
Öte yandan katılımcılara CHP ve sol bileşenlerin yeni Anayasa’da neyi öne çıkarmaları gerektiği de soruldu.
Ortaya çıkan sonuçlar şöyle:
• Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı %70,5
• Temel hak ve özgürlüklerin genişletilmesini ifade eden ve basın özgürlüğü ile toplantı-yürüyüş haklarının evrensel değerlere çıkartılması %50,7
• Kuvvetler ayrılığının esas alan güçlendirilmiş parlamenter sistem %38,1
• Sosyal devlet olan ekonomik adalet, işçi hakları, sendikal örgütlenme, insanca yaşam ücreti ve sosyal güvenlikle alakalı hakların teminat altına alınması %37,1
• Laiklik ilkesinin güçlendirilmesi, Din ve devlet ayrımının netleştirilmesi ve kamunun dini baskılardan arındırılması %31,1
• Genç ve çocuk haklarının güçlendirilmesi % 25
• Toplumsal cinsiyet eşitliği, kadın-erkek ve şiddetle mücadelede anayasal düzenlemenin yapılması %14,5
• Çevre hakları ve iklim krizi ile mücadele %12,9
• Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi, katılımcı demokrasi %9,3
• Adil seçim sistemi ve barajın düşürülmesi %8,6
Araştırmaya ilişkin konuşan SODEV Başkanı Rasim Şişman, yeni anayasa tartışmalarına ancak mevcut anayasanın tüm hükümlerinin eksiksiz uygulanmasıyla başlanabileceğine vurgu yaptı.
Toplumumuzun çok geniş bir kesiminin adalet, eşitlik, özgürlük ve güvenlik taleplerini dile getirdiğine dikkat çeken Şişman “Yargı bağımsızlığı, ekonomideki adaletsizlik, eğitim ve sağlık hakkı, kadın-erkek eşitliği, hatta çevre krizi gibi pek çok başlık… Bunlar artık sadece siyasi tartışma konuları değil. Bunlar artık ne yazık ki günlük hayatımızı sürdürmek için hepimizin ekmek gibi su gibi ihtiyaç duyduğu ve yoksun bırakıldığı temel haklarımız” dedi.
DEĞİŞİM İSTEĞİNİN FOTOĞRAFI
Şişman “Yapılan bu araştırma bize halkın taleplerini duyuruyor. Elbette birazdan daha detaylı göreceğiz ama toplum, daha özgürlükçü, daha eşitlikçi, daha katılımcı, daha adil bir Türkiye talebini açıkça dile getiriyor. Türkiye’nin geleceği için yeni bir Anayasa’yı konuşacaksak, bunu ancak toplumun tüm kesimlerini içine alan, katılımcı, çoğulcu ve şeffaf bir süreçle başarabiliriz” diye konuştu.
